Introductie
Terrein rijden is een van de leukste activiteiten die er is. In een gecontroleerde omgeving ga je op zoek naar de grenzen van je voertuig en van jezelf. Soms ga je over een grens heen en kom je vast te zitten. De tips en tricks om meer uit je voertuig te halen leveren genoeg materiaal voor een cursus en/of insigne op zichzelf. Wij gaan voor het insigne berging werken vanaf het moment dat je vast zit: hoe kom je op een veilige manier weer los.
Je auto vastrijden kan een stressvolle situatie opleveren. Je eerste gedachte is: hoe krijg ik in hemelsnaam mijn auto weer los? En als je tijdens een wat groter evenement meerijdt, zul je misschien ook de weg blokkeren voor andere auto’s. Daarnaast zullen de meeste toeschouwers langs de kant het beter weten en goedbedoelde adviezen geven. Onder druk ga je fouten maken, dus het allerbelangrijkste bij het bergen van je voertuig is: blijf rustig en blijf nadenken. Laat je ook niet opjagen door ander verkeer, zij zitten zelf ook wel eens vast en blokkeren dan de weg voor jou.
Bij een voertuigberging zijn meestal twee auto’s betrokken. De bestuurders van deze auto’s willen dat de auto die vast zit weer loskomt, zonder schade te maken. Zij weten ook het beste wat hun auto kan. Wijs daarom één van deze personen aan als de coördinator van de berging. De coördinator bepaalt, na overleg, op welke manier de berging gaat verlopen. De coördinator zorgt voor een goede communicatie, zodat alle betrokken partijen weten wat er gaat gebeuren. Ook is het de taak van de coördinator om te zorgen dat ook het publiek op veilige afstand staat en de berging pas te starten als alles veilig is.
Op sommige grote evenementen zullen herkenbare marshals aanwezig zijn die over de veiligheid en doorstroming zullen waken. Zij zullen typisch pas ingrijpen als de veiligheid in het gedrang komt, maar zij zijn meestal ook beschikbaar voor raad en daad. Gebruik de kennis van de deze oude offroad rotten als je zelf niet zeker van je zaak bent.
Recovery materiaal
Het meeste materiaal wat gebruikt wordt in de 4×4 wereld is eigenlijk materiaal wat bedoelt is om te hijsen. Dit materiaal is namelijk erg robuust en heeft een veiligheidsfactor 5. Dat betekent dat een D haak die voor 3 ton gecertificeerd is, een breeksterkte heeft van 15 ton.
Voordat je materiaal koopt, moet je bedenken wat je ermee gaat doen. Ga je greenlanen (lichte recovery), wegzakken in het zand (middelzware recovery) of ga je echt de diepe modder in (zware recovery)? Als vuistregel voor de breeksterkte pak je het daadwerkelijke voertuiggewicht en doe je dat voor lichte recovery keer drie, middelzware recovery keer vier en voor de zware recovery keer vijf. Dus omdat ik met mijn 110, die beladen 2300 kg weegt, graag in de diepe modder speel, heb ik 3 tons harpen en breken mijn sleeplinten pas bij 15 ton.
Voor je het terrein ingaat
Het is handig om voorbereid te zijn voordat je vast komt te zitten. Zorg dat je je bergingsmateriaal bij de hand hebt, maar laat dit niet los in de auto rondslingeren. Een D haak is een lomp stuk ijzer dat je niet bij een ongeluk tegen je hoofd wil hebben.
Bekijk ook vooraf wat geschikte bergingspunten van je auto zijn. Je kan dit beter op een parkeerplaats doen dan wanneer je in een diepe modderplas vaststaat. Inschroefsleepogen en (bij een Land Rover) de ogen aan het chassis zijn bedoeld om de wagen tijdens transport vast te zetten. Ze zijn niet berekend op de enorme krachten die bij een recovery komen kijken. Vervang ze door zogenaamde Jate ringen. Stoere lierbumpers hebben typisch ook goede recovery ogen. Een trekhaak kan ook een recovery punt zijn, maar zorg dan voor een goed passende harp of D haak, zodat je sleeplint er niet af kan schieten.
Voor alle recovery punten geldt: zorg dat de punten zelf ook goed vastzitten. Een lierbumper die met anderhalve bout aan een doorgeroest chassis zit of een trekhaak op een lange dropplate zonder versterkingen zijn geen geschikte recoverypunten. Het valt ook altijd aan te raden de kracht te verdelen over meerdere punten, bijvoorbeeld een krachtverdeler aan twee jate ringen vastgemaakt. Let wel op dat de krachtverdeler niet te kort is, anders trek je je chassisbalken naar elkaar toe krom.
In geval van nood zijn minder geschikte recoverypunten te gebruiken, zoals bijvoorbeeld een lint om beide bumper uiteinden. Wees dan wel zeer voorzichtig. De kans is veel groter dat bij een grote ruk onderdelen in de rondte vliegen!
Ow jee, je zit vast
Bedenk rustig welke kant je op wil. Achteruit is meestal de makkelijkste optie, maar waarschijnlijk wil je vooruit. De keuze is ook afhankelijk van waar je lier zit en waar een eventueel ander voertuig de mogelijkheid tot slepen heeft. Overleg en communiceer duidelijk.
Slepen met een sleeplint
Als je niet helemaal met je bodemplaat op de grond ligt, is losgetrokken worden door een andere auto met een sleeplint de snelste en makkelijkste optie. Bevestig een lang genoeg sleeplint, zodanig dat de trekkende auto op een vaste ondergrond staat, zodat die ook de grip heeft om je los te trekken. Ga beiden in de auto zitten, zet het sleeplint strak en dan geeft de sleper een signaal dat die begint met slepen, bijvoorbeeld door even kort te toeterten. De gesleepte auto kan dan de wielen mee laten draaien en zo de berging helpen. Is de gesleepte auto los genoeg, kan die op zijn beurt weer met een toetertje laten weten dat het slepen kan stoppen.
Mocht er geen beweging in zitten dan kan er eventueel nog een extra sleep auto bij gezet worden of er kan een klein rukje aan het lint gegeven worden om de combinatie in beweging te krijgen. Sleeplinten zijn niet gemaakt om harde rukken te weerstaan. Als er meer geweld nodig is dan moet een kinetisch touw gebruikt worden.
Mocht een lint te kort zijn, dan kun je twee linten aan elkaar maken door de lussen door elkaar te halen. Doe hier liever geen harp of D haak tussen. Mocht een lint knappen, dan zal je mogelijk een rondslingerend projectiel hebben.
Slepen met een kinetisch touw
Met een lintje is het niet gelukt, dus het wordt tijd voor meer kinetische energie: we gaan een stevige ruk geven met een kinetisch touw. De procedure is bijna hetzelfde als bij het slepen met een sleeplint, alleen moet de slepende auto nu de ruimte hebben om een aanloopje te nemen. Een kinetisch touw is elastisch. De trekkende auto maakt snelheid, rekt het touw uit, en op een gegeven moment trekt het touw weer naar elkaar toe en dan komt de vastzittende auto hopelijk los. Bouw het aanloopje rustig op, niet meteen de volledige lengte van het kinetisch touw benutten om te kijken of je de vastzittende auto kan katapulteren.
Het trekkend voertuig krijgt een stevige afremming te verduren. De bestuurder moet zorgen om zijn gordel om te hebben, zodat diegene niet tegen de voorruit aan vliegt.
Let bij een berging met kinetisch touw goed op eventueel publiek. Er komt veel kracht bij vrij en een kinetisch touw kan een bumper een heel eind lanceren. Maak daarom het kinetisch touw het liefst zonder D haken of harpen vast, maar gebruik een soft shackle. Verleng ook nooit een kinetisch touw!
Lieren
Warn, een van de grootste lierfabrikanten, heeft een uitstekende handleiding met de basistechnieken voor het juist en veilig gebruik van een lier: Warn basishandleiding voor liertechnieken.
Handkracht
Als je alleen op pad bent en er is geen boom in de buurt, dan zul je toch misschien de handen uit de mouwen moeten steken. Met een schep kun je de weg die je probeert te volgen egaliseren. Takken in moddersporen geven grip en hogen het spoor op. Als je beschikking hebt over rijplaten, kun je die ook op de moeilijke passages plaatsen. Dus met wat voorbereidend werk, kun je voorkomen dat je vast komt te zitten.
Mocht je vast te komen zitten, dan kun je de modder voor de wielen wegscheppen, zodat je meer voorwaartse snelheid kan maken. Ook kun je je auto opkrikken en zand, takken of rijplaten onder de wielen leggen. Zorg dat de krik op een stevige ondergrond staat en ga niet onder de auto liggen. Pas ook op met Hi-Lift Jacks, gebruik altijd de basis plaat om te voorkomen dat de auto van de krik valt of de krik zich in de auto boort.
Een ander handig stuk gereedschap om mee te nemen als je in je eentje op pad bent is een handlier of Tir-For. Het voordeel van een handlier is dat je hem kan positioneren waar je wil. Het nadeel is dat het hard werken is om centimeters voortgang te boeken. Een Hi-lift Jack heeft ook een accessoire waarmee je hem als lier kan gebruiken.
Een andere manier om handkracht in te zetten is om een auto met een paar man te duwen. Dit werkt niet als een auto goed in de modder vastgezongen zit, maar als een auto klem zit in het losse zand op een heuveltje is dit verbazingwekkend effectief.
Als een auto cross-axle staat, de wielen linksvoor en rechtsachter draaien los, dan kun je door te tillen zorgen dat de auto een van deze wielen weer aan de grond krijgt en daardoor weer grip heeft om verder te gaan. Je kan de auto ook omlaag drukken door met een aantal man op/aan de auto te gaan hangen. Let hierbij uiteraard wel goed op de veiligheid. Zorg dat de bestuurder niet ineens naar achteren komt rijden terwijl je net van de auto klimt.
Een andere situatie: een glad grasveld of kleigrond waar je niet in het spoortje uitkomt waar je in wil zitten. De auto heeft niet heel veel zijwaartse kracht nodig om wel te komen waar je wil zijn. Met één hand duwen kan dan al genoeg zijn. Of als je een heel strakke bocht om een boom wil draaien, dan kun je een lint om de boom slaan en zo de beweging van de auto sturen.
Na de berging of na een dagje offroaden:
Spoel alle gebruikte materialen goed uit. Zandkorrels zijn vlijmscherp en door slecht onderhoud breken je liertouwen, sleeplinten en kinetische touwen.
Rol na het schoonmaken je lier weer netjes op.
Berg alle materialen weer goed op, dat ze bij een ongeluk niet door de auto vliegen.